گفتگو با سید جواد اشکذری، رئیس کانون منتقدان تئاتر مشهد
جواد اشکذری سال‌هاست که در زمینه نویسندگی، کارگردانی و نقد تئاتر فعالیت دارد. او تاکنون نمایشنامه‌های بسیاری مانند «بارون وباروت»،«مرد اثیری»، «دایره»، «شهرخوب، شهر بد»، «مرد کاغذی»، «هیس؛اینجا چند مانکن خوابیده‌اند»، «مردی که لب نداشت»، «تشنگی»، « حسرت»، « باد در میان درختان» و «فواره و عبور» نوشته که برخی از آنها را خود به روی صحنه برده است .
درکارنامه هنری او مقام‌های بسیاری در زمینه‌های مختلف تئاتری دیده می‌شود که از آن‌جمله می‌توان به کسب منتقد برگزیده برتر در سال 1382، مقاله‌نویس برتر جشنواره نویسندگان و منتقدان تئاتر کشور و چند عنوان برتر در زمینه نمایشنامه‌نویسی و کارگردانی در خراسان اشاره کرد .
او همچنین تاکنون مسئولیت‌هایی چون رئیس شورای مشاوران جوان اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی خراسان رضوی، عضو کارگروه طرح وبرنامه‌ریزی هنری اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی خراسان رضوی، مسئول کارشناس واحد هنرهای نمایشی حوره هنری خراسان رضوی، عضو انجمن نویسندگان و منتقدان تئاتر کشور، مسئول کانون منتقدان تئاتر مشهد و عضو هیئت منتقدان، بازخوانی، بازبینی و داوری چند جشنواره را برعهده داشته است .
تاکنون از این نویسنده کتاب‌هایی منتشر شده که می‌توان به «شهر بهشت»(درباره شهر مشهد)، «حسرت»، «باد در میان درختان »، «شهر خوب، شهر بد » و « آناناس» (نمایشنامه)، «بر بسیط بارش مهتاب» (پژوهشی پیرامون تاریخ تئاتر مشهد) اشاره کرد. نمایشنامه « فواره و عبور» او هم‌اکنون در حال چاپ است .
اشکذری در حال حاضر مشغول نگارش «مجموعه گفتگوهای تخصصی با اهالی تئاتر کشور»، «مجموعه گفتگوها و مقالات در باره نمایش تعزیه» و نیز جلد دو و سه تاریخ تئاتر مشهد -که پیرامون فعالیت‌های جریان‌ساز مرحوم منصور همایونی و استاد رضا صابری است- می‌باشد .
آنچه می‌خوانید، هم‌کلامی ما با سید جواد اشکذری، نویسنده، منتقد و کارگردان تئاتر مشهد است .
در ابتدا اولین سوال را به‌طور مختصر، به تعریف و دیدگاه‌‌تان پیرامون تئاتر اختصاص می‌دهیم .
تتاتر یکی ازهنرهای هفتگانه است. کسانی که درباره بوجود آمدن تئاتر جستجو کرده‌اند می‌گویند سر چشمه آن از آیین‌هاست. تئاتر در مقایسه با هنرهای دیگر به امکانات زیادی نیاز دارد. برای اینکه از هنرهای دیگر مثل نقاشی، ادبیات، معماری، موسیقی و … در آن استفاده می‌شود کلمه تئاتر (theater ) در اصل از کلمه تآترون (theater on) است که قسمت اول آن تیه ((thea تماشاگران و یا محله تماشا است.
آیا اکنون تئاتر به‌معنای اصلی‌اش وجود دارد؟
بله. تئاتر وجود دارد تا زمانی که انسان باشد. تئاتر همواره با انسان بوده و هست. حتی اگر کسی از این هنر حمایت نکند، چون یک جریان انسان‌دوستانه است به صورت خودجوش فعالیت می‌کند. مگر الآن که در برخی از شهرهای کوچک کشور هیچ انجمنی نیست که از این هنر حمایت کند اما تئاتر وجود دارد هرچند ضعیف.
صحبت از تئاتر شهرستان شد، تعریف‌تان از تئاتر شهرستان چیست؟
ارائه کردن تعریفی از «تئاتر شهرستان» مانند این است که بخواهیم «تئاترکشور» را تعریف کنیم. تئاتر مجموعه‌ای سیال، زنده و ساری و جاری در همه زمان‌ها و مکان‌هاست و به‌طور‌حتم محدود در جغرافیای خاص و تعریف خاص نیست و آنچه ممکن است به عنوان یک امر اعتباری آنها را از هم مجزا کند، سطح فرهنگ عمومی و نوع مخاطب است.
پس چرا می‌گوییم تئاتر شهرستان. مگر تفاوتی دارد با تئاتر کشور؟
وقتی می‌گوییم «تئاتر شهرستان»، ناخودآگاه آن را در برابر و مقابل «تئاتر کشور» -که فقط در تهران خلاصه می‌شود- قرار می‌دهیم اما می‌دانیم که تمام تئاترکشور، تئاتر پایتخت نیست. بالآخره آنهایی که عنوان تئاتر شهرستان را باب کرده‌اند، می‌خواهند تئاتر تهران را تئاتر کشور بدانند و به‌نوعی چشمانشان را بروی تمام جریاناتی که در تئاتر شهرستان‌هاست، ببندند و نبینند. من معتقدم چون تفاوت وجود دارد، این پدیده شکل گرفته است. تئاتر شهرستان مقوله‌ای است که از کمبود امکانات و مشکلات ناشی در تئاتر شهرستان پدید آمده است. تفاوتش را به خوبی می‌توانیم در مرکز تئاتر ایران ببینیم. وقتی تمام بودجه یک سال تئاتر مشهد- که یکی از قطب‌های تئاتر کشور به شمار می‌آید- کمتر از بودجه یک نمایش در تهران است، خود حدیث مفصل بخوانید از این مجمل که آیا این تفاوت سبب بوجود آمدن تئاتر شهرستان نشده است؟ آیا سالن‌های ریز و درشتی که در تهران به صورت مستمر به اجرای تئاتر می‌پردازند، قابل مقایسه با یک و دو سالن تئاتر در مشهد می‌باشد؟ …و بعد برسیم به تعداد هنرمند و تماشاگر و عدم دانشگاه هنرهای داراماتیک و مباحث آموزشی و هزاران مقوله‌های دیگر که در تئاتر پایتخت وجود دارد که در تئاتر شهرستان حتی نامی از آنها نیست. این تفاوت‌هاست که سبب ترویج عنوان «تئاتر شهرستان» در این چند سال اخیر در جراید کشور شده است. این عنوان واژه‌ی تحقیرآمیزی است.
ترویج این عنوان تحقیرآمیز ناشی از چیست؟
ناشی از نگاه بالا به پایین پایتخت‌نشینان به شهرستانی‌هاست. متاسفانه مهمترین معضلی که تئاتر در شهرستان از آن رنج می‌برد، همین‌عنوان تبعیض‌آمیز «تئاتر شهرستان» است که سبب شده هنرمندان مرکزنشین، نگاهی از بالا به پائینی نسبت به هنرمندان تئاتر شهرستانی داشته باشند و توانایی‌های شهرستانی‌ها را از رهگذر این نگاه به هیچ انگاشته شود.
اگر نگاهی تحقیقی دقیقی به هنرمندان تئاتر پایتخت داشته باشیم، می‌بینیم که اغلب هنرمندانی که الآن در تهران مطرح هستند و تئاتر پایتخت پز آنها را می‌دهد، شهرستانی هستند. بهرحال برکسی پوشیده نیست که شاکله جریان‌ساز تئاتر پایتخت را شهرستانی‌ها تشکیل می‌دهند.
علت ضعف «تئاتر شهرستان» را در چه می‌دانید؟
به‌جای «تئاتر شهرستان» بهتر بگوییم «تئاتر در شهرستان» دارای چه مشکلاتی است که در زمینه‌های مختلف ضعیف عمل می‌کند. یکی از مشکلاتی که تئاتر در شهرستان، به‌خصوص در تئاتر مشهد وجود دارد تعدد متولیان تئاتر است که بدون اینکه بودجه‌ای به این هنر اختصاص دهند، در اغلب امور تئاتر سلیقه‌ای عمل می‌کنند و به‌غیر از اینکه هنرمندان تئاتر را بی‌انگیزه کنند، کاری انجام نمی‌دهند.
معضلات بسیاری گریبانگیر تئاتر در شهرستان می‌باشد اما به‌نظر می‌آید، یکی از مشکلات اساسی تئاتر در شهرستان‌ها، نگاه دیکته شده مسئولین سیاستگذار پایتخت‌نشین است. متاسفانه هر بخشنامه‌ای که به شهرستان‌ها ارسال شده، برآیند عدم اطلاع و آگاهی مسئولین تئاتر از فضای نمایش شهرستان بوده و در چند سال گذشته همین بخشنامه‌ها سبب شد که گاهی جشنواره رونق بگیرد و اجراهای عمومی نادیده گرفته شود و یا گاهی اجراهای عمومی بیشتر از برگزاری جشنواره های تئاتر جدی گرفته شوند. نتیجه این تصمیم‌گیری‌ها سبب شد که چه مشکلاتی در تئاتر مشهد بوجود آید که نه جشنواره‌هایی برگزار شود و نه اجرای عمومی با کیفیت و درستی انجام بگیرد.
تئاتر در شهرستان‌ها به‌دلیل فاصله‌شان با مرکز، به‌خصوص از لحاظ بودجه قابل مقایسه نیست. به‌هرحال برای آنچه به‌عنوان مشکل در شهرستان‌ها می‌توان آسیب‌شناسی کرد، عدم استقبال تماشاگران به‌عنوان سرمایه‌های مهم و ماندگار هنر تئاتر است که این معضل را باید ناشی از کمبود آموزش و نبود امکانات بداند ادامه دارد...
