فرقی نمی کند بزرگ یا کوچک ،سست یا مقاوم روشن یا تاریک مهم سقفی است که روی سرمان است این ها حرف های نوجوانی است که مرا به خانه شان میهمان می کند .
حسین شاید یک نوجوان بی سواد حاشیه نشین باشد که به جای استشمام بوی مهر وآغاز ماه مدرسه ،بوی زباله های شهر را برای پیداکردن کارتن ، نان خشک ، شیشه و... تحمل می کند اما با دستان کوچکش چراغ خانه ای را ....
خانه نه ،چراغ نه اما به خانه سست و لرزان کوچکی که دیوارهایی نمورو تاریک داردبا سقفی ترک برداشته و مشمایی پلاستیکی که نقش در را ایفا می کند گرما و روشنایی بخشیده است.
اینجا یکی از محلات حاشیه نشین مشهد شهر بهشت است اما اینجا از زرق و برق زندگی شهری، امکانات، آسایش و رفاه، بهداشت و حتی امنیت خبری نیست. ساکنان اینجا همان گونه که محرومیت و فقر را می شناسند، با مفهوم جرم هم بیگانه نیستند.سرقت، نزاع های دسته جمعی، اعتیاد، خرید و فروش مواد مخدر، تجاوز به عنف،فروش کودکان و... از جمله آسیب هایی است که شغل برخی از زنان و مردان این منطقه محسوب می شوند.
قول داده ام اسم محله شان را نیاورم چرا که هنوز هستند کسانی که در نهایت فقر با آبرو زندگی می کنند و حتی فقر و فلاکت و حاشیه نشینی نگذاشته است چشم ازآسمان بردارند.
چرا که انگار سرنوشت برخی را در حاشیه نوشتهاند، آدمهایی که در حاشیه به دنیا آمده و در حاشیه زندگی میکنند، کار میکنند و در حاشیه نیز میمیرند و کسی از آنها باخبر نمیشود.
همانقدر بگویم که اکثر خانههای اینجا پلاک شهرداری ندارد، انشعابات آب و برق ندارد. فقدان خدمات زیرساختی و زیربنایی، فرسودگیبافت، وضعیت نامناسب ساختمانها، مقاومنبودن سازهها، نامشخصبودن وضعیت مالکیت، تغییر کاربری، غیرمسکونیبودن محلهها، تنگی معابر، فقدان کاربریهای موردنیاز و آموزشجرم را میتوان از جمله مهمترین مشکلات حاشیهشهر دانست. اینجا از لحاظ فرهنگ هم فقیر هستند. آداب و رفتار معاشرت آنها متفاوت از فرهنگ غالب جامعه است. اما هرطور که باشند حرمت و کرامت انسانی دارند بنابراین باید قدمی برای انها برداشت چرا که اینها نیز شهروندان شهر بهشت و مجاوران حریم رضوی محسوب می شوند.
براساس آمار رسمی ، بیش از یک میلیون حاشیه نشین ساکن شهر مشهد هستند.
این میزان در مقایسه با جمعیت 7 میلیونی حاشیه نشین کشور ، یک هفتم این تعداد را شامل می شود ثبت یک سوم از جمعیت شهر مشهد به صورت حاشیه نشین نشان دهنده این است که مشهد بیشترین جمعیت حاشیه نشین کشور را دارد.
البته حاشیه نشینی در دیگر شهرهای خراسان رضوی نیز وجود دارد از جمله شهرهای سبزوار ، تربت حیدریه و نیشابور که بعد از مشهد به ترتیب بیشترین حاشیه نشین را در استان دارند و رتبه های 22 ، 33و 35 حاشیه نشینی در کشور را به خود اختصاص داده اند.البته 700مرکز حاشیه نشین با هفت میلیون نفر جمعیت در کشور وجود دارد. از این رو مسئولان امر باید مشکلات حاشیه نشینی و سکونت گاههای غیر رسمی را از اولویتهای شهر و کشور قراردهند.
در همین راستا گفتگویی با منتخبین چهارمین دوره شورای شهر مشهد داشته ایم که در زیر می خوانید.
انتظاری هروی نائب رئیس شورای شهر مشهد مشهد گفت:موضوع حاشیه نشینی یکی از دغدغه های اصلی شورای شهر است به طوری که روز گذشته به این موضوع پرداخته شد و قرار است کمیسیونی در شورای شهر به منظور رسیدگی به مشکلات حاشیه شهر مشهد تشکیل شود .
وی اظهار داشت:این کمیسیون قرار است با کمک 6کمیسیون دیگر به طور ویژه به مشکلات و معضلات حاشیه نشینی بپردازد چرا که در حال حاضر مهمترین مشکل حاشیه نشینی در کشور اشتغال و مهاجرت است و مشهد به عنوان شهری مهاجر پذیر با گسترش این اسیب روبه رو ست از طرفی شرایط اقتصادی موجب شده است تا مردم توان زندگی در سطح شهر را نداشته باشند و از مرکز شهر به حاشیه شهر مهاجرت کنند.
انتظاری ادامه داد: در شورای شهر تمام تلاش خود را خواهیم کرد تا با اینده نگری علمی و فنی و البته شناخت مشکلات و اسیب ها اجازه ندهیم مهاجرت و در راستای آن حاشیه نشینی گسترش یابد.
سید جلال فیاضی عضو شورای شهر مشهد نیز گفت:باید به مسئله حاشیه شهر ریشه ای نگاه کنیم حاشیه شهر حاصل سیاست های غلط دولت های مختلف بوده است در آغاز پیروزی انقلاب 30درصد مردم در شهرها و 70 درصد در روستاها زندگی می کردند اما سیاست های نادرست و عدم ایجاد اشتغال در روستاها موجب مهاجرت شده است و در کنار آن حاشیه نشینی ایجاد شده است که مشهد در این میان مشهد بیشترین سهم را دارد به طوری که متوسط حاشیه نشینی در کلان شهرها 16 درصد جمعیت است اما در مشهد 30درصد جمعیت حاشیه نشین دارد.
طرحی که صورت مسئله حاشیه نشینی را پاک کرد
وی ادامه داد: مشکلات حاشیه نشینی کالبدی است چرا که زمین هایی که ساخته است است بدون طرح تفضیلی می باشد و افرادی زمین خوار و سود جو اقدام به فروش این زمین ها کرده اند بنابراین تقسیم بندی مناسبی ندارد به طوریکه در این مناطق معابر،خیابان،شبکه فاضلاب،دیده نشده است و کوچه های باریک و ناهمسان این مناطق گاهی موجب بروز مشکلات می شود به طوری که کار برای ارائه خدمات بسیار سخت می شود.
فیاضی ادامه داد: اولین و مهمترین مشکل حاشیه نشینی مسائل کالبدی و زیر ساختی است که باید اصلاح شود در شورای سوم مناطق حاشیه نشین به محدوده شهر ملحق شدند به طوری که در حال حاضر در قوانین شهری حاشیه نشینی نداریم اما این موضوع مسئله را حل نکرده است و شورای سوم تنها صورت مسئله حاشیه نشینی را پاک کرده است چرا که داستان حاشیه نشینی کالبدی است و تا این معضل همراه باشد نمیتوان امکانات،خدمات را به بدنه این مناطق تزریق کرد.
این فعال رسانه ای با اشاره به برنامه پنجم توسعه اذعان کرد: در برنامه پنجم توسعه دولت مکلف شده است که زیر ساخت های حاشیه نشینی را فراهم سازد اما با وجود اینکه تنها یک سال نیم از این برنامه زمان باقی مانده است اما متاسفانه هنوز هیچ اقدامی در این راستا صورت نگرفته استبهطوری که در سفر دوم دکتر احمدی نژاد به مشهد که از این مناطق بازدید صورت گرفت دستور داده شده 50هزار هکتار زمین به این موضوع اختصاص داده شود تا 15 هزار خانه ساخته شود تا در دیگر ماطق حاشیه شهر اصلاح ساختار صورت گیرد اما نتاسفانه این موضوع از سوی دولت تامین نشد.
وی ادامه داد: مشکل حاشیه شهر تنها به وسیله شورای قابل حل نیست بلکه دولت باید در این راستا قدم بردارد.شورای شهر با تشکیل کمیسیون نسبت به اجرای این تکلیف قدم بر داشته است اما صرف ارائه خدمات و تقسیمات منطقه ای مشکل حاشیه نشینی را حل نمی کند.
حاتمی کارشناس شهرسازی نیز گفت:مهمترین علل حاشیه نشینی در مشهد مهاجر پذیری است از طرفی انعطافی است که در این چندسال اخیر شهرداری به مردم داشته است و با وجود مهاجرت هایی که به شهر مشهد صورت می گیردبناهایی در حواشی شهر مشهد ایجاد شده است که که از نظر قانونی و شهری هیچ تعریفی ندارند اما با توجه به انعطافی که شهرداری داشته است این بخش ها ادعای شهر نشینی دارند در حالی که هر شهری دارای تقسیمات منطقه ای و طرح تفضیلی است.
وی ادامه داد: با توجه به تخصص هایی که اعضای شورای شهر در زمینه برنامه ریزی شهری دارند می توان امیدوار بود که معضلات و مشکلات حاشیه نشینی با پایش و نظارت همه دستگاه های متولی صورت گیرد.
شب ارام ارام از راه می رسد و من در حاشیه شهر از خانه هایی عبور می کنم که هر کدامشان به امید روشنایی فردایشان چراغ خانه که نه چراغ سقف بالای سرشان را خاموش می کنند اما اگر فردا با یک باد و باران چراغ خانه شان روشن نشد اگر مادر خانه مریض شد و به بیمارستان نرسید اگر خانه ای اتش گرفت و اتش نشانی نتوانست خدمت رسانی کند اگرجوان خانه به دام اعتیاد افتاد و... براستی چه کسی جواب کودکانی را می دهد که بازی کودکیشان شده است دست فروشی،تکدی گری و...