شله مشهدی ؛ میراثی که قرن ها قدمت دارد

امروز محله رنگ و بوی دیگری دارد نمیدان چرا اما همسایه ها همه دور هم جمع شده اند و هرکدام کاری انجام میدهند یکی حبوبات پاک میکند ودیگری کشک میساید وعده ای هم مشغول سبزی پاک کردن هستند همهمه فضای خانه قدیمی وبی بی خاتون را فراگرفته است هرسال روزشهادت امام رضا (ع) که میشود خانه بی بی شلوغ میشود هرکس که نذری دارد می اورد آنجا و همسایه ها همه دور هم نذری پزان راه می اندازند. الان همسایه ها همه دور دی جمع شده اند و هر کدام به نوبت آش نذری را هم میزنند و هریک حاجتی را در دل میگذرانند تا اگر براورده شد سال اینده نذری را ادا کند.
بوی پیازداغ و آش رشته تمام کوچه را فراگرفته است وقت ناهار است و توزیع نذری ها ....
نذری یکی از اداب و رسوم مردم ایران است که برای تک تک مردمان این دیار ارزش معنوی دارد نذری بالای شهر و پایین شهر نمی شناسد فرقی ندارد چه غذایی باشد مهم نذری است که برای اجابت ان نیت میکنیم.
نذری از اب خوردن شروع میشود تا چای و شیر و شربت،از آش و پلو عدس ،قیمه پلو، خرما،حلوا،نخود و کشمش ،شله زرد و دیگچه و مواد اولیه و ضروری طبخ این غذاها هرکس به وسع خودش ازیک قابلمه کوچک روی اجاق منزل شروع میشود تا ده ها دیگ و...
این روزها مشهد حال و هوای دیگری دارد  نوای رضا گویان دسته ها و زائران پیاده و سواره با بوی نذری کوچه پس کوچه های شهر آمیخته شده است فرقی نمیکند بالای شهر باشی یا پایین شهر قدم میزنی از هر محله ای که عبورکنی این آمیختگی را حس خواهی کرد.همانند لهجه و گویش هایی که این روزها با فضای شهر مشهد امیخته شده اند و کانون عاشقان و دلسوختگان رضوی را تشکیل داده اند.
قطعا این جمعیت پیاده و سواره به طعام نیاز دارند رآفت  و برکت امام رضا به اندازه ای است که این روزها هیچ بنده ای سر گرسنه زمین نمیگذارد در سطح شهر و محلات و تکیه ها بقدری غذای نذری تهیه میشود که کسی گرسنه نخواهد ماند این یکی از مهمترین برکات ماه محرم و صفر است.
از خیمه ها و ایستگاه های نذری سطح شهر که میگذریم چای و شربت ، شیر و شیرکاکائو عطش تشنگی زائران و مجاوران عزادار را خاموش می کند.
از نوشیدنی ها که بگذریم انواع غذاهای محلی و سنتی که هرکدام رسم و رسوم دیرینه مردمان شهر  ها و روستاهارا نشان می دهد. قطعا در طول سال بارها و بارها این غذاها را د ر منزل طبخ کرده ایم اما طعم غذاهای این ماه با ماه های دیگر خیلی متفاوت است این غذاها عطر و بوی نذری می دهند یقینا این غذاها فردی را از گرفتاری و مشکلات رها کرده است ،آرزوی جوانی را برآورده کرده ،بیماری را شفا داده است و هزاران هزار حاجتی که به پخت این غذا در روز شهادت امام رضا(ع) ختم شده است.
این روزها اگر در جمع عزاداران شهر مشهد باشید حتما با نذر دیرینه مردم مشهد آشنا خواهید شد نذری که به ثبت جهانی رسید و به عنوان معروف ترین نذر ایرانی شناخته شده است. شله مشهدی که طبخ ان با رسم و رسومات آیینی مردم خطه خراسان صورت می گیرد.
هرچند از پخت اولین شله مشهدی و اینکه توسط چه کسی طبخ شده است اطلاعاتی در تاریخ ثبت نشده است اما پیشینه و قدمتی تاریخی دارد.شله  نذری مخصوص مردم مشهد است که در هیچ کدام از شهرهای ایران طبخ نمیشود هرساله عده زیادی برای این نذری پزان از شهرها و کشورهای مختلف در ایام محرم و صفر به مشهد می ایند تا این سنت آیینی را از نزدیک مشاهده کنند.
تمام مواد این نذری توسط افراد خیر تهیه میشود از قدیم رسم بوده است  که گوسفن و یا گوساله ای را جلوی چای هیئت ها و دسته های عزاداری ذبح میکردند و گوشت ان را برای اینکه نذرشان ادا شود در طبخ شله استفاده میکردند.بانوان نیز در ایام سوگواری محرم و صفر در تمیز کردن حبوبات و ... کمک می کنند و در کنار ان مراسم روضه خوانی و دعا و صلوات نیز پای ثابت این نذری پزان است.دیگ شله همانند دیگر نذری ها با هم زدن جان میگیرد با این تفاوت که دیگ شله ساعت ها نیاز به هم زدن دارد بنابراین تعداد زیادی ازمردان  ریش سفید و جوانان محل دور هم جمع میشوند و به نوبت دیگ را هم میزنند که در اصطلاح مردم مشهد به ان چمبه زدن می گویند.
افرادی که نذر دارند با روشن کردن شمع و دعا و زیارت نامه خواندن و مراسم سینه زنی و ... در این ایام طلب حاجت میکنند. تا قبل از طلوع خورشید که سر دیگ گذاشته میشود این مراسم ادامه دارد .
حال وقت توزیع شله نذری است برخی نذری را به دسته ها و هیئت های عزاداری میدهند و برخی تمام محل را برای صرف شله نذری به مسجد دعوت میکنند و یا درب منازل می برند و یادر مکان های خاصی مانند خانه سالمندان،اسایشگاه جانبازان،بیمارستان ها و ... توزیع می کنند.
اما یکی از سنت هایی که از قدیم در مشهد رسم بوده است توزیع این شله به کاروان های پیاده و هیئت هایی است که از سراسر کشور برای عزاداری و پابوسی امام رضا (ع) به مشهد آمده اند.
شله مشهدی به قدری در میان مردم استان خراسان و در بین ایرانیان معروف است که به عنوان یکی از غذاهای سنتی و میراث فرهنگی و معنوی ایران به ثبت جهانی رسیده است.
شله پزان، میراثی که قرن ها قدمت دارد
سید محمد حسینی یکی از آشپزانی است که سالهاست در ایام محرم و صفر برای زائران و مجاوران شله طبخ میکند.وی میگوید:برای پخت شله باید ساعت ها وقت گذاشت  چرا که چمبه زدن حبوبات و گوشت و یکنواخت شدن این مواد باهم به زمان زیادی نیاز دارد البته این کار یک نفر نیست بلکه حداقل برای هر دیگ 5نفر باید چمبه بزنند.
وی می ادامه می دهد:از زمانی که به یاد دارم پدرم شله طبخ می کرد او اعتقاد زیادی به پخت شله داشت به همین دلیل من و برادرانم حرفه او را ادامه دادیم. و هرسال هزاران زائر و مجاور در مراسم شله پزان و نذری که از قرن ها پیش در خانواده ما به ارث رسیده است حضور پیدا می کنند.
این اشپژ ادامه میدهد:دقیق نمیدانم شله از کجا به وجود آمده است و مربوط به چه زمانی است اما میدانم که جد در جد خاندان ما در این ایام شله پخت میکرده اند و این نذر از یک دیگ شروع شده و امسال به 30دیگ رسیده است.
ابوالفظل مشهدی یکی از مشهدی های قدیمی است وی نیز از خاطرات شله پزان مردم مشهد میگوید: در گذشته ایام محرم و صفر مردم در تکیه ها و یا در منازل خان و کدخدای محل دور هم جمع میشدند و علاوه بر برگزاری مراسم عزاداری و سینه زنی کراسم شله پزان برگزار می کردند.
مراسم شله پزان به اندازه ای در مشهد قدمت دارد و این غذا به عنوان یکی از مهمترین نذری ها در این ایام است بطوری که بسیاری از عزاداران به خاطر شله مشهدی و به حرمت غذای این ماه به مشهد می ایند خصوصا افرادی که بیمار دارند.
وی ادامه میدهد:از این دیگ شله افراد زیادی حاجت گرفته اند،بیماران بسیاری شفایافته اند شله مشهدی نذری ائمه اطهار است و هرکس که گرفتاری دارد از طریق این دیگ نذر میکند حتی شده یک بسته نمک فرقی نمیکند مهم نذری است که ادم ها در دلهایشان دارند و برای به دست آوردن ان در این دیگ نذر میکنند تا حاجت روا شوند.

نوشته شده توسط مرجان شریعت