کودک دستان کوچک خود را به روی شیشه ماشین کشید و چند ضربه اھسته به شیشه زد تا راننده را متوجه خود کند راننده در سرمای کولر مشغول گوش کردن به اھنگی که پخش می شد بود بی انکه حتی نگاھی به طرف کودک بیاندازد در ھمین حال ماشین را نیم متر جلو تر برد تا ازدسترس کودک دور شود.
کودک که نیم تنه ی خود را به شیشه ی راننده چسبانده بود بی انکه جدا شود با ماشین حرکت کرد و مجددا و به ارامی روی شیشه چند ضربه اھسته زد و با نگاھی ملتمسانه منتظر ، حتی یک نگاه محبت آمیز ماند .
راننده پشتش را به کودک کرد و در حالیکه سرش را به شیشه می چسباند دست چپ خود را زیر سر حمایل کرد کودک دوباره چند ضربه اھسته به شیشه زد و در حالیکه تنه ی خود را از بدنه ماشین جدا می کرد نگاه خود را به داخل ماشین چرخاند تا شاید نگاھش با نگاھی تلاقی کند.
اما نه نگاھی بود نه دست محبتی تا او را به اجتماع متصل کند چراغ که سبز شد ماشین به سرعت رفت و از دید کودک محو شد و کودک در وسط چھار راه ماند تا دوباره و دوباره غریبی را با سبز شدن چراغ حس کند .
چراغ سبز راھنمایی برای رانندگان رفتن، رھا شدن و اجازه عبور از خط است اما برای کودکی که در چھارراه با یک تکه دستمال کثیف خود را روی شیشه ماشین ھای متوقف شده می کشد تا دستش به اخر شیشه برسد. رفتن امید و رھا شدن در غربت وخیره شدن به زمین و اسفالت سیاه خیابان است.
چراغ قرمز برای او ایجاد امیدی دوباره است از نوعی دیگر. ھر چند بی فر جام اما امید در ھر شکل ان زیباست. نقش ما در این امید ھر چند مبھم و ھدایت ان به امیدی خوش فرجام چیست ؟
21 تا 51درصد جمعیت کشور زیر خط فقر
در کشور ما نه خط فقر مشخص است و نه آمار قابل اعتمادی از جمعیتی که زیر خط فقر زندگی می کنند در دست است،آمارهای گوناگون بدون اعلام خط فقر و حداقل درآمد برای زندگی از 21 تا 51 در صد جمعیت کشور را زیر خط فقر اعلام می کنند . درهر صورت با افزایش میزان تورم ، و روند مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ به ویژه تهران و سایر شهرهای بزرگ مانند مشهد اصفهان و شیراز، ما با جمعیتی روبرو هستیم که در تامین مایحتاج ابتدایی زندگی خویش با مشکل مواجهند؛ در این خانواده ها فقر پایه و زیر بنای مشکلات عدیده و گوناگون است ، فقر زمینه را برای نقصان آموزش و در نتیجه فقر فرهنگی فراهم می سازد. جمع این دو، شرایطی را ایجاد می کند که کودک برای به دوش کشیدن بخشی از بار مالی خانواده راهی خیابانها و یا کارگاهها شود . " از نظر کارشناسان اقتصادى بررسى علل پدیده کار کودکان، علت هایى عمده و زیربنایى دارد که از آن جمله مىتوان به فقر، عدم تعادل اقتصادى و رشد ناکافى اقتصادى، اشاره کرد؛ واقعیت این است که بدون توزیع درآمد عادلانه و دست یابى افراد به کار و شغل مطلوب در شرایط رونق اقتصادى، این مشکل هم چنان به قوت خود باقى خواهد ماند. البته وجود فقر تنها دلیل به وجود آمدن معضل کودکان کار نیست و علل مختلفى از جمله نقایص موجود در آموزش و پرورش، قوانین و مقررات ناکافى براى مقابله با کار کودکان و فقدان آگاهى عمومى، از عوامل موثر در بروز پدیده اى چون کار کودکان به شمار می آید."
معضل کودکان کار تنها به کشور ما و یا کشورهای جهان سوم محدود نمی شود ." بر اساس اعلام سازمان جهانى کار 642 میلیون کودک در جهان مشغول به کار هستند که یک سوم آنان به خود فروشى و تجارت مواد مخدر و 601 میلیون نفر دیگر به کارهاى قابل تحمل و تقریبا سبک اشتغال دارند. آمار رسمى این سازمان هم چنین نشان مىدهد که 127 میلیون کودک در آسیا، 48 میلیون نفر در آفریقا، 4/17 میلیون کودک در آمریکاى لاتین، 4/5 میلیون نفر در کشورهاى غربى و 2/4  میلیون در کشورهاى اروپاى شرقى کار مىکنند. در ایران، اگر بر اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزى مبنى بر آن که 51 در صد جمعیت کشور زیر خط فقر زندگى مىکنند، تکیه کنیم؛ در خواهیم یافت که چه درصد بزرگى از کودکان به دلیل فقر به کار مشغول هستند." کودکان نیروی کار ارزان هستند ،از قوانین و مقررات بی اطلاعند و قدرت اعتراض و یا مراجعه به مراکز قانونی را ندارند ، دستمزد بسیار ناچیز دریافت می کنند ، در کارگاههاى مخفى و زیر زمینى و به دور از نظارت مراجع قانونی به کار مشغول اند، لذا از سوی کارفرمایان سودجو به فراوانی مورد سوءاستفاده و استثمار قرار می گیرند. و این مزیتها باعث رونق بازار کار کودک مى شود و همیشه متقاضى کار کودک وجود دارد
اشتغال بیش از یک میلیون و700 هزار کودک
این در حالی است که طبق مواد  6 ، 19، 27، 28، و 32 پیمان جهانی حقوق کودک بر "حق طبیعی زندگی و تضمین بقاء و رشد کودک ، جلوگیری از هر نوع سوء استفاده از کودک ، برخورداری هر کودک از سطحی زندگی ای که ضامن رشد جسمی ، ذهنی ، روانی و اجتماعی او باشد ،برخورداری از آموزش و پرورش ابتدائی رایگان و اجباری و حمایت در برابر کاری که رشد و سلامت او را تهدید کند و تعیین حداقل سن کار و شرایط کار کودکان " تصریح شده است و این در حالی است که کار کودکان آنها را از آموزش و مدرسه ، از رشد صحیح و تربیت درست باز می دارد و آنها را در معرض انواع آسیب ها و خطرات قرار می دهد. پیمان جهانی حقوق کودک ، کار افراد زیر 18 سال را ممنوع کرده است این درحالی است که سن اشتغال برای کودکان کشور ما نامشخص است و شرایط نابسامان اقتصادی سبب شده است که کودکان وارد بازار کار شوند. "  بر اساس آمارها، 380 هزار کودک 10 تا 14 ساله در سراسر کشور کار ثابت دارند و حدود 370 هزار کودک در همین سن به عنوان کارگر فصلى مشغول به کارند. یعنى بیش ازیک میلیون و 700 هزار کودک رسما کار مىکنند" معضل اشتغال زودرس چنان وسیع و پردامنه است که کارشناسان با اعمال تفکیک ها و دسته بندی هایی در درون آن کودکان کار را از کودکان خیابانی مجزا کرده اند و برای کودکان خیابانی نیز تقسیماتی قائل شده اند. " دو تعریف در مورد کودکان کار وجود دارد: اول کودکان کار زیر 18 سال که بر اثر فشارهاى شدید اقتصادى و اجتماعى مجبور به کار و زندگى در خیابان هستند؛ و دوم کودکان کار از حیث ارتباط با خانواده، که به سه دسته تقسیم مىشوند: اول کودکانى که در خیابان کار و زندگى مىکنند و ارتباطى با خانواده ندارند. دوم کودکانى که در خیابان کار مىکنند، اما احساس تعلق به خانواده دارند. و سوم کودکانى که با خانواده هاى خود در خیابان کار مىکنند.گروه دوم یعنى کودکانى که در خیابان کار مىکنند و احساس تعلق نسبت به خانواده دارند، کودکان کار محسوب مىشوند" و همین کارشناسان کودکان کار را به دو دسته "کودکان کار درکارگاه‌‏ ها" و "کودکان کار در خیابان" تقسیم می کنند .
 چه باید کرد ؟
بسیاری از افراد ، هموطنان و همشهری های ما وقتی سخن از کودکان خیابانی و کودکان کار به میان می آید با ذکر جملاتی از این دست " اکثر آنها افغانی هستند " یا " پدر و مادر درستی ندارند " یا " این بچه ها خیلی بی ادب هستند " و با جملاتی از این دست از خود رفع مسئولیت می کنند . اگر این کودکان افغانی یا شهرستانی ،بی بهره از تربیت درست ( چندان دور از انتظار نیست ) و یا کثیف و بد لباس باشند و اگرهای دیگر بازهم جزیی از جامعه بشری هستند به راستی چه شده است که ملت ما با نصایح مشفقانه و انسان دوستانه  " چو عضوی به درد آورد روزگار ، دگر عضوها را نماند قرار" این چنین ، افراد بشری آسیب پذیر بی پناه و دردمند را به این بهانه ها از خود می راند و از کنار آنان بی اعتنا می گذرد . کودکانی که به ندرت کسی آنان را به نام صدا کرده است و بیشتر آنان با واژه "آهای" یا "بچه" مورد خطاب قرار گرفته اند .این کودکان جزیی از جامعه ما هستند فرزندان این مرز ، کودکانی که در خردسالی همتی به مراتب بلندتر از بسیاری بزرگسالان دارند ، "کودکان کار، نان آوران کوچکى هستند که در بسیارى مواقع مانع فساد و فحشاى خانواده شده اند؛ آنان دلاوران بزرگى هستند و در مقابل آسیب دیدگان اجتماعى هستند که متاسفانه خودشان به راحتى آسیب پذیرند " آنان برای آنکه خانواده خود را از فقری مهلک و مرگبار رهایی بخشند در خیابان ها به دنبال روزی خود می گردند و آن را از دستان ما طلب می کنند. شاید برخی از خوانندگان بر این باور باشند که رسیدگی به وضعیت این کودکان به مانند بسیاری دیگر از مسئولیت ها بر دوش دولت و دولتمردان است ولی به راستی آیا با این خیال مسئولیت از دوش ما به زمین نهاده خواهد شد ؟
متاسفانه در کشور ما کودکان خیابانی و کار حامی دولتی مشخصی ندارند . علاوه بر این گروه‌‏هایی که در رابطه با کار کودک فعالیت می‌‏کنند، اتحاد و انسجام لازم را دارا نیستند. و به علت تعدد مراکز تصمیم گیری هنوز برنامه مدونی برای ساماندهی این کودکان موجود نیست. اما به گفته کارشناسان بهترین روش برای ساماندهی این کودکان مراکز خیریه است که تحت نظارت سازمان بهزیستی می توانند در این مورد راهگشا باشند. در این زمینه سازمان های غیر دولتی نظیر انجمن حمایت از حقوق کودکان (http://irsprc.org) گام های بلندی در راه جذب و آموزش این کودکان برداشته است با علم به اینکه برای تغییر وضعیت این کودکان مطمئن ترین راه آموزش آنهاست این کودکان که طبق آمار ارائه شده یا بی سوادند و یا از حداقل سواد برخوردار در سایه آموزش و یادگیری حرفه و یا پیشه ای می توانند به صورت موثرتری از خانواده خود حمایت کرده و همچنین از آسیبهای محیط کار در امان بمانند . "آموزش، کلیدى ترین واژه براى ساماندهی به وضعیت کودکان کار است زیرا اگر بچه ها آموزش هاى لازم را ببینند، خطرات کمترى متوجه آنان شده ، در نتیجه تهدید امنیت جامعه توسط کودکان کمتر خواهد شد. از جمله این تهدیدها افزایش جرم و جنایت و گسترش بیمارى هایى نظیر ایدز و هپاتیت است". هر کدام از این کودکان حق دارند که از حداقل های یک زندگی سالم برخوردار باشند اگر خانواده آنها نمی تواند این حداقل ها را برای آنها فراهم کند ، مسئولیت خانواده ملی است که دست به کمک گشوده این کودکان را در دستان گرم و توانمند خود بفشارد و با پیوستن به انجمن های خیریه و نهادهای غیردولتی یاری گر آنها باشد .
در همین راستا مدیرکل سازمان بهزیستی استان خراسان‌رضوی گفت:ساماندهی کودکان خیابانی و بی‌سرپرست در دومین کلان‌شهر کشور در حال اجرا می باشد این طرح با همکاری شهرداری، دادگستری و بهزیستی و با در نظر گرفتن شرایط خانوادگی این کودکان اجرا می‌شود. این کودکان پس از جمع‌آوری در صورتی که خانواده مناسبی برای سرپرستی و نگهداری نداشته باشند، به بهزیستی و مراکز نگهداری این کودکان انتقال می‌یابند.
ساماندهی کودکان خیابانی در مرکز صدف
تهمینه شکیب افزود: سازمان بهزیستی متولی بیش از 59 فعالیت است که یکی از آنها ساماندهی کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست است.
شکیب به کمک‌های افراد خیر در این بخش اشاره کرد: فعالیت بیش از 70 مرکز شبانه‌روزی نگهداری از این کودکان که عموما مربوط به بخش غیردولتی است نشانگر این موضوع است که مردم با هوشیاری کامل می‌دانند که کجا باید سرمایه خود را خرج کنند تا برایشان باقیات صالحاتی باقی بماند.
 شکیب، با اعلام اینکه فعالیت اکثر این مراکز نشان داده که آنها با هدف و برنامه پیش می‌روند و به وظایف خود به خوبی عمل کرده‌اند، اضافه می‌کند: «خراسان رضوی به دلیل شرایط ویژه زائرپذیری، مهاجرت و حاشیه‌نشینی در موضوع کودکان خیابانی بیشتر قابل توجه است که البته بعضی از این کودکان ایرانی نیستند و سازمان بهزیستی تنها مسوولیت کودکان ایرانی را بر عهده دارد.
وی تصریح کرد:تنها وظیفه بهزیستی ساماندهی کودکان کار می باشد و در این راستا کودکان کار که خانواده ندارند و به نوعی رها شده محسوب می شوند پس از دستگیری و تحویل به بهزیستی  قرنطینه می شوندو پس از مدتی در طرح ساماندهی بهزیستی که با تعامل مطبوعات شکل گرفته است به فروش روزنامه  می پردازند کودکانی که خانواده دارند  طی روز کار میکنند و شب به خانه برمیگردند اما کودکان رها شده در مرکز نگهداری بهزیستی زندگی می کنند. حتی بخشی از این کودکان کار شب ها به ادامه تحصیل و حرفه آموزی مشغول می شوند.
مدیرکل سازمان بهزیستی استان خراسان‌رضوی اظهار داشت: بخشی از کودکان رها شده در سطح شهر کودکان خیابانی محسوب می شوند که از طریق شهرداری و فرمانداری جمع اوری می گردند اما در حوزه مددکاری و ساماندهی بهزیستی نیز یاری گر این کودکان می باشد کودکان خیابانی اتباع نیز تحت نظر اداره اتباع و استانداری می باشند.
وی در پایان  اظهار داشت: متاسفانه شهر مشهد به دلیل زائر خیز بودن از تعداد کودکان خیابانی زیادی بر خوردار است که ما سعی بر ساماندهی انها داشته ایم و تا امروز در این امر موفق عمل کرده ایم اما مشکل شهر مشهد کودکانی است که خانواده دارند و متاسفانه پدر و مادر آنها نیز معتاد و یا متکدی می باشند و ما در این راستا هنوز با مشکلات زیادی رو به رو هستیم چرا که ما حکم نگهداری کودکانی که دارای خانواده هستند را نداریم.
حسن موحدیان فرماندار مشهد نیز با اشاره به اینکه برای این فرزندان بی‌سرپرست هیچ کسی جای پدر و مادر را نمی‌گیرد،گفت: برای حل مشکلات این قشر از جامعه وسعت کار زیاد بوده و همت سازمان‌های مردم نهاد را می‌طلبد.
وی با تاکید بر اینکه برای حمایت از کودکان بی‌سرپرست باید دیگران هم به میدان بیایند، ادامه داد: همه باید در جریان برگزاری این جشنواره قرار بگیرند و مردم هم برای حمایت از کودکان بی‌سرپرست گام در این عرصه بگذارند.
فرماندار مشهد ساماندهی بخشی از کودکان خیابانی توسط بهزیستی را مثبت ارزیابی کرد و افزود: ساماندهی این کودکان باعث شده آنان در خیابان‌ها و چهارراه‌ها به امر فروش مطبوعات اشتغال داشته باشند.
موحدیان در خصوص افراد سودجویی که از کودکان خیابانی به عنوان کودکان کار استفاده می‌کنند، اظهار داشت: شهرداری موظف به جمع‌آوری این کودکان است و پس از آن با اتخاذ تدابیری که دیگر کودکان در خیابان تکدی‌گری نکنند، از خانواده‌‎های آنان امضا می گیرند تا دیگر شاهد تکدی گری در جامعه نباشیم.
وی خاطرنشان کرد: پلیس مسوول برخورد با افراد سودجو  است بنابراین کسانی که از کودکان جهت نقشه‌های پلیدشان در راه کسب پول و درآمد استفاده کنند، مجرم محسوب شده و پلیس باید با شناسایی این دسته از افراد سودجو با آن‌ها برخورد کند.
عقیل قدرتی مدیر امور اجتماعی شهرداری مشهد نیز با اشاره به جمع اوری و ساماندهی متکدیان گفت:شهرداری مشهد در راستای حفظ زیبایی شهر و گسترش فرهنگ شهروندی و حقوق شهروندی که برعهده دارد بحث جمع اوری و سامانهدی متکدیان را چند سالی است که انجام می دهد و در این راستا امکاناتی را نیز برای کودکان زیر 18 سال فراهم کرده است که بر این اساس کودکان خیابانی را با همکاری بهزیستی ساماندهی می کند.
وی افزود:کودکان خیابانی رها شده که خانواده ندارند پس از جمع اوری در مرکز کودکان خیابانی بهزیستی (صدف) ساماندهی می شوند تا از گزند اسیب های موجود در جامعه رهایی یابند و کودکانی که خانواده دارند نیز به کانون خانواده باز می گردند.
قدرتی خاطرنشان کرد: شهرداری یکی از نهادهای متولی کودکان خیابانی است که مدیریت نظارت و کنترل شهرداری در بخش تخلفات شهری به وسیله اکیپ‌های ویژه‌ای که برای جمع‌آوری کودکان کار و خیابانی آموزش دیده‌اند در این زمینه فعالیت می‌کند.
البته شهرداری تنها در رسالت زیباسازی منظر شهر و در بخش فعالیت‌های فرهنگی خود موظف است کودکانی را که به دستفروشی و یا تکدی‌گری می‌پردازند و یا فاقد سرپرست هستند را شناسایی و به مراکز ذی‌صلاح بهزیستی تحویل دهد.
در قانون شهرداری‌ها آمده است، اکیپ‌های رفع تخلفات شهری شهرداری موظفند با کودکان خیابانی که توسط افراد سودجو و یا باندهای تکدی‌گری تحت شگردهای خاصی به ایجاد مزاحمت برای شهروندان پرداخته و یا چهره شهر را نازیبا می‌کنند، برخورد کند.
مدیریت نظارت و کنترل شهری سعی دارد با توصیه و تعهد گرفتن از این کودکان و در مراحل بعد با کمک مراکز ذی‌صلاح از مداومت این کودکان در مشاغل کاذب جلوگیری به عمل آورد.
وی افزود:بند 5 ماده 55 شهرداری‌ها نیز انجام مشاغل مزاحم و دستفروشی و تکدی‌گری را جرم دانسته و مدیریتی در شهرداری برای ساماندهی به این مشکل راه‌اندازی کرده است. ماده 712 قانون مجازات اسلامی نیز تکدی‌گری را جرم دانسته و افرادی را که از این راه امرار معاش می‌‌کنند به حبس از یک تا سه ماه و مصادره اموال گدایی شده محکوم می‌کند،از طرفی ماده 713 این قانون می‌گوید، هر کس کودک صغیر یا غیر رشیدی را وسیله تکدی‌گری قرار دهد، به حبس از سه ماه تا دو سال و استرداد اموال گدایی شده محکوم می‌کند.

http://www.tasnimnews.com/Home/Single/156669